Skin in the Game

Wat is het verschil tussen een boeddhist en een stoïcijn? Antwoord: ‘een stoïcijn is een boeddhist met ballen, eentje die f*** you roept tegen het lot’. Deze zinsnede heb ik niet zelf bedacht, maar komt rechtstreeks uit ‘Antifragiliteit’, het nieuwste boek van Nassim Nicholas Taleb.  Wat is Antifragiliteit? Het antifragiele is meer dan robuust zijn, antifragiel zijn betekent zelfs dat je baat heb bij stressoren, variatie en schommelingen. Natuurlijke en complexe systemen zoals de mens en de economie zullen wegkwijnen of uiteenvallen als de variatie, stressoren of schommelingen worden weggenomen. De stelling van Taleb  is dat we de economie, onze gezondheid, het onderwijs etc breekbaarder hebben gemaakt doordat we de toevallige variatie en volatiliteit proberen te onderdrukken.  Net zoals een maand in bed liggen tot spieratrofie leidt, worden complexe systemen zwakker als de stressoren worden weggenomen. Het is de tragiek van de moderne tijd: net als neurotische, over beschermende ouders, brengen degenen die zeggen te helpen en goed te doen ons juist de meeste schade toe.

De grootste fragilisator in de samenleving en de grootste veroorzaker van de crisis is in de ogen van Taleb: de afwezigheid van ‘skin in the game’, ofwel persoonlijk financieel risico lopen bij het werk. Nog nooit hebben zoveel niet risiconemers, dat wil zeggen mensen die zichzelf niet persoonlijk aan risico blootstellen, zo veel controle uitgeoefend. We zijn getuige van de opkomst van een nieuwe klasse omgekeerde helden: bureaucraten, bankiers en academici met te veel macht en te weinig verantwoordelijkheidsgevoel. Zij misbruiken het systeem terwijl de burgers telkens weer de prijs betalen. Het idee dat er iets op het spel moet staan is van fundamenteel belang voor het goed functioneren van een ingewikkelde wereld. In een ondoorzichtig systeem hebben mensen een motief om risico’s te verbergen en alleen de positieve, maar niet de negatieve effecten te vermelden. Degenen die profiteren van de positieve effecten zijn niet noodzakelijkerwijs dezelfde die bloot staan aan de negatieve effecten.

De mensen uit de klassieke oudheid waren zich heel goed bewust van dit motief om risico’s te verbergen, en pasten daar een heel eenvoudige, maar krachtige regel op toe. Volgens de Codex Hammurabi, een oud wetboek uit het antieke Mesopotamië, volgde de doodstraf voor de bouwer van een huis als door zijn toedoen het huis was ingestort en hij als gevolg hiervan de dood van de huiseigenaar op zijn geweten had. Dit eenvoudige uitgangspunt is de oorsprong van het ‘oog om oog, tand om tand’ en van de ethische norm, ‘behandel anderen zoals je wilt dat zij jou behandelen’. Maar afgezien van deze ethische dimensie was dit eenvoudigweg de beste risico beheersregel ooit.  Mensen uit de klassieke oudheid begrepen dat de bouwer altijd meer van de risico’s af weet dan de opdrachtgever en kwetsbaarheden kan verdoezelen of de winstgevendheid kan verbeteren door zich er gemakkijk van af te maken.  Je kunt alleen maar hopen dat er in 2013 iets zal worden gedaan om te zorgen dat mensen die zich met risico’s bezighouden zelf meer gevaar gaan lopen. Een veilige en rechtvaardige samenleving eist niets meer maar ook niets minder.