De illusie van controle

Recentelijk las ik een interessant artikel waaruit duidelijk wordt dat de Nederlander zich steeds meer onveiliger voelt. De auteur stelt dat dit gevoel niet wordt bevestigd door de statistieken die er op dit gebied worden bijgehouden. Hoe is dit verschil tussen ‘het steeds onveiliger voelen’ en de  dalende langetermijntrend van de criminaliteit-statistieken te verklaren?  Volgens de auteur ligt dit aan het tempo waarin de  wereld om ons heen veranderd en de continue stroom aan informatie die ons via het internet, televisie en andere ‘social’ media bereikt. Beide ontwikkelingen leiden ertoe dat we de situatie niet meer overzien, met als gevolg dat we het gevoel krijgen de grip op onze omgeving kwijt te raken.

Dit verhaal staat volgens mij niet op zichzelf, en kunnen we in een veel groter verband terugzien.  Het vertelt ons namelijk iets over de invloed van ruis, en waarschijnlijk nog veel meer over de illusie van controle. Onze drang naar controle levert een steeds grote berg aan regels, wetten, en protocollen op, maar heeft helaas niet kunnen voorkomen dat bijvoorbeeld een Zuid-Europees EU lid de zaken veel “rooskleuriger rapporteerde” ,  er was sprake van een zeer onevenwichtige situatie waarbij de uitgaven vele malen groter waren dan de inkomsten.  Een ander typisch voorbeeld is het risicomanagement bij banken. Amper drie jaar na het uitbreken van de huizenmarktcrisis bleek opnieuw dat de financiële instellingen elkaar niet meer vertrouwden en enorme hoeveelheden kapitaal ‘veilig’ parkeren bij de ECB.  Je zou toch zeggen dat deze sector na de faillissementen en nationaliseringen van banken na 2008 orde op zaken heeft gesteld.

We doen er alles aan om grip op onze toekomst te krijgen. Dit, ondanks het feit dat de voorspellende waarde van al deze activiteiten vaak dramatisch laag is. “Iets is beter dan niets”, lijkt hierbij het motto. De 'illusie van controle' die we hiermee creëren resulteert echter juist  in nog grotere verrassingen in plaats van meer zekerheid. De wetmatigheden die wij uit planningen en risicomodellen denken te halen zijn derhalve schijnzekerheden die eerder de oorzaak van het probleem vormen dan dat het bijdraagt aan de oplossing. Probeer de toekomst dus niet te voorspellen!

We moeten accepteren dat we in een onzekere wereld leven.  Voorspellen gaat ons slecht af en we laten ons te veel  leiden door de ‘waan van de dag’ omdat we continue in contact staan met de informatieve vorm van ruis. De belangrijkste lessen die ik uit de gesprekken met top traders en beleggers heb opgedaan, is dat de financiële markten altijd veranderen en vanuit deze optiek altijd hetzelfde zullen zijn.

De veranderingen in prijstrends kunnen wij niet beïnvloeden. Als je niet beschikt over een basisstrategie die deze trendveranderingen tijdig signaleert, is de kans dat je succes zult hebben erg klein. Maar beschik je wel over een werkende basisfilosofie dan is het gegeven dat de dingen altijd veranderen juist in je voordeel. Succesvol beleggen en traden heeft niets te maken met het doen van voorspellingen, maar alles met het vermogen je aan te passen. Niet de slimste of de sterkste overleven maar hij of zij die in staat zijn zich aan te passen aan de veranderende omgeving.