‘Veilige haven’ staatsobligaties is niet meer

De onderlinge relaties tussen verschillende financiële markten zijn van ongekend belang. De prijsontwikkelingen van obligaties, aandelen en grondstoffen zijn duidelijk met elkaar verbonden, en lijken door een voorspelbare opeenvolging van toppen en dalen te gaan die afhankelijk is van de fase waarin deze cyclus zich bevindt. Indien er sprake is van een normale 4 jarige cyclus van economische groei naar stagnatie, dan is het startpunt van een nieuwe groeiperiode veelal het eerst in de obligatiemarkten te herkennen. Obligaties lopen dus vooruit, aandelen volgen als tweede en als laatste zetten de grondstofmarkten hun draai naar boven in.

Althans als er sprake is van een ‘normale cyclus’. In tijden dat de markten door een vertrouwenscrisis gaan en overheden massaal geld gaan creëren door onbeperkt staatsobligaties op te kopen of simpelweg de geldprinter aanzetten,  dan wijst de praktijk uit dat er voor specifieke beleggingscategorieën extreem lange perioden van over- en onderwaardering kunnen optreden. Ofwel, de prijzen bewegen veel langer in een bepaalde richting dan normaal gesproken het geval zou zijn. Gedurende de kredietcrisis in 2011 en 2008 en het leeglopen van de internetbubbel tussen 2000 en 2003, vluchtte er een grote geldstroom uit aandelen naar kortlopende obligaties en veilige staatobligaties van landen als Duitsland, Nederland en de VS. Kijk bijvoorbeeld eens naar de onderstaande grafiek met daarin opgenomen de Amerikaanse, Duitse en Nederlandse 10-jaars rente over een periode van 17 jaar.

 

De langetermijntrend van de rente is duidelijk zichtbaar dalend. Helaas beschik ik niet over meer koersdata anders had ik u nog een langere neerwaartse trend kunnen voorschotelen. Zoomen we verder in over een periode van vier jaar dan zien we in alle drie de gevallen dat de rente weer aan het stijgen is. Met name de Amerikaanse rente heeft recentelijk een flinke koersspurt omhoog gemaakt met als gevolg dat het lange termijn gemiddelde van 60 weken (de rode lijn) eveneens in opwaartse richting is gaan bewegen.

De ‘veilige haven’ van staatsobligaties van deze drie landen is niet meer. Dit ondanks berichtgevingen van Amerikaanse en Europese centrale bankpresidenten dat de opkoopprogramma´s instact blijven. Heeft u enige blootstelling naar deze beleggingscategorie, dan is het raadzaam om deze posities af te bouwen. Belangrijker nog is dat de stijgende rente een signaal richting de andere beleggingscategorieën zoals aandelen en de goederenmarkten afgeeft. De markt verwacht namelijk dat we met een hogere inflatie te maken krijgen. Dit is veelal het smeermiddel voor economische groei, mits deze geldontwaarding natuurlijk binnen normale proporties blijft. En welke beleggingscategorie profiteert het meest van dit scenario?

A. Aandelen.
B. Commidties
C. Kunst
D. Old Timers


Heeft u antwoord A  aangekruist, dan heeft u het juiste antwoord gegeven!

Over tulpenbollen en beleggingsbubbels

In principe geldt voor iedere markt, of het nu aandelen gaat of elke andere markt, dat de prijzen niet alleen door vraag en aanbod worden bepaald, maar deze ook tot stand komen door de percepties van handelaren en beleggers.  Massapsychologie blijkt iedere keer weer zeer dominante factor achter prijsbewegingen. Op ieder gewenst moment weerspiegelen prijzen dan ook het niveau waarop een verkoper afstand wil doen van zijn bezit en de prijs die een koper daarvoor bereid is te betalen. Maar wee o wee, als deze factoren uit balans raken.

Eén van de bekendste voorbeelden van massapsychologie kunnen we terugvinden in onze eigen vaderlandse geschiedenis tijdens de tulpenbollenmanie. In 1600 werd er in Holland massaal gespeculeerd in tulpenbollen waardoor de prijzen naar ongekende hoogte werden gestuwd. Op de top van de markt was men bereid om, omgerekend naar het huidige prijsniveau, zo’n fl. 10.000 te betalen voor één enkele tulpenbol. Huizen, grond en persoonlijke bezittingen werden verkocht om in de massaspeculatie deel te nemen. Toen de prijs op een gegeven moment het niveau had bereikt waarop er geen kopers waren te vinden viel de bodem onder de markt weg. Niet lang daarna werden de dezelfde bollen voor vijf cent van de hand gedaan. Voor de duidelijkheid, een schilderij van de hand van Rembrandt bracht in die tijd  zo’n fl. 1.200 op.

Nog een voorbeeld van massapsychologie, maar dan veel later, vond tijdens de laatste eeuwwisseling plaats. De aanhangers van ‘de nieuwe economie’ voorspelden beleggers ongekende winsten. Professionele en particuliere beleggers maakten zichzelf wijs dat de oude wetten voor deze fondsen niet meer van toepassing waren, en op basis hiervan stegen de koersen van deze aandelen naar ongekende hoogte. De implosie van de koersen van deze bedrijven hebben beleggers inmiddels weer met beide benen op de grond gezet. Prijzen bewegen als gevolg van de acties van de marktdeelnemers, zonder dat er rekening wordt gehouden met de klaarblijkelijke feiten. Tijdens de tulpenmanie waren alle speculanten voorzien totdat er op een gegeven moment geen tegenpartij meer was te vinden. Het ontbreken van nieuwe marktdeelnemers zorgde ervoor dat prijzen niet meer verder stegen.

Beleggen in Goud
In de loop der eeuwen is er eigenlijk niet veel veranderd. De psychologische factoren hebzucht en angst bepalen nog steeds voor het overgrote deel het menselijk handelen op de inmiddels internationaal geworden financiële arena. Goud is hier een exemplarisch voorbeeld van. De prijs van het edelmetaal is sinds 2004 met 373% gestegen naar een top in 2011 op $1895. Echter, het blinkende metaal  is in principe waardeloos omdat het niets opbrengt als je het in bezit hebt: goud geeft geen rente, geen dividend en geen huuropbrengsten.

Kijken we thans naar de goudgrafiek dan ziet het er naar uit dat de eerdere hebzucht heeft plaatsgemaakt voor regelrechte angst.  De koers is sinds de hoogste koers in 2011 al weer met -34,9% gedaald. En vooral de laatste weken gaat het erg snel bergafwaarts. Het is te hopen dat de ballon niet helemaal leegloopt zoals bij alle eerdere goudrally’s gedurende de afgelopen 200 jaar het geval is geweest.

Skin in the Game

Wat is het verschil tussen een boeddhist en een stoïcijn? Antwoord: ‘een stoïcijn is een boeddhist met ballen, eentje die f*** you roept tegen het lot’. Deze zinsnede heb ik niet zelf bedacht, maar komt rechtstreeks uit ‘Antifragiliteit’, het nieuwste boek van Nassim Nicholas Taleb.  Wat is Antifragiliteit? Het antifragiele is meer dan robuust zijn, antifragiel zijn betekent zelfs dat je baat heb bij stressoren, variatie en schommelingen. Natuurlijke en complexe systemen zoals de mens en de economie zullen wegkwijnen of uiteenvallen als de variatie, stressoren of schommelingen worden weggenomen. De stelling van Taleb  is dat we de economie, onze gezondheid, het onderwijs etc breekbaarder hebben gemaakt doordat we de toevallige variatie en volatiliteit proberen te onderdrukken.  Net zoals een maand in bed liggen tot spieratrofie leidt, worden complexe systemen zwakker als de stressoren worden weggenomen. Het is de tragiek van de moderne tijd: net als neurotische, over beschermende ouders, brengen degenen die zeggen te helpen en goed te doen ons juist de meeste schade toe.

De grootste fragilisator in de samenleving en de grootste veroorzaker van de crisis is in de ogen van Taleb: de afwezigheid van ‘skin in the game’, ofwel persoonlijk financieel risico lopen bij het werk. Nog nooit hebben zoveel niet risiconemers, dat wil zeggen mensen die zichzelf niet persoonlijk aan risico blootstellen, zo veel controle uitgeoefend. We zijn getuige van de opkomst van een nieuwe klasse omgekeerde helden: bureaucraten, bankiers en academici met te veel macht en te weinig verantwoordelijkheidsgevoel. Zij misbruiken het systeem terwijl de burgers telkens weer de prijs betalen. Het idee dat er iets op het spel moet staan is van fundamenteel belang voor het goed functioneren van een ingewikkelde wereld. In een ondoorzichtig systeem hebben mensen een motief om risico’s te verbergen en alleen de positieve, maar niet de negatieve effecten te vermelden. Degenen die profiteren van de positieve effecten zijn niet noodzakelijkerwijs dezelfde die bloot staan aan de negatieve effecten.

De mensen uit de klassieke oudheid waren zich heel goed bewust van dit motief om risico’s te verbergen, en pasten daar een heel eenvoudige, maar krachtige regel op toe. Volgens de Codex Hammurabi, een oud wetboek uit het antieke Mesopotamië, volgde de doodstraf voor de bouwer van een huis als door zijn toedoen het huis was ingestort en hij als gevolg hiervan de dood van de huiseigenaar op zijn geweten had. Dit eenvoudige uitgangspunt is de oorsprong van het ‘oog om oog, tand om tand’ en van de ethische norm, ‘behandel anderen zoals je wilt dat zij jou behandelen’. Maar afgezien van deze ethische dimensie was dit eenvoudigweg de beste risico beheersregel ooit.  Mensen uit de klassieke oudheid begrepen dat de bouwer altijd meer van de risico’s af weet dan de opdrachtgever en kwetsbaarheden kan verdoezelen of de winstgevendheid kan verbeteren door zich er gemakkijk van af te maken.  Je kunt alleen maar hopen dat er in 2013 iets zal worden gedaan om te zorgen dat mensen die zich met risico’s bezighouden zelf meer gevaar gaan lopen. Een veilige en rechtvaardige samenleving eist niets meer maar ook niets minder.